Oryginalne języki Biblii

Czytelnia

Mapa strony

Nauka oryginalnych języków Biblii

Biblię napisano w językach: hebrajskim i greckim, a niektóre fragmenty w aramejskim. Dwa pierwsze - są językami, których na świecie uczy się prywatnie kilkadziesiąt tysięcy osób, zafascynowanych Biblią i pragnących poznawać ją w oryginale. Dlaczego warto próbować sięgnąć po oryginalne wersje językowe, wie każdy, kto czytuje w innym języku. "Każdy tłumacz jest zdrajcą" - to powiedzenie jest chyba przesadą, ale na pewno tłumacz dokonuje interpretacji tekstu. A o czytaniu w językach oryginalnych pisał m.in. Czesław Miłosz w wierszu "Lektury" ("Zapytałeś mnie, jaka korzyść z ewangelii czytanej po grecku..."). Wiersz ten jest umieszczony na stronie "Katechezy" Kazimierza Bukowskiego, umieszczonej na serwerze Opoka.

Od czego zacząć naukę biblijnych języków?

Proponujemy zacząć od odpowiedzi na pytanie: czy chcę uczyć sie samodzielnie, czy z pomocą lektora/nauczyciela?

Jeśli nie brakuje motywacji i da się pomyśleć o samodzielnej pracy, to najlepiej od zebrania odpowiednich narzędzi - nagrań i podręczników (niżej polecamy kilka pozycji). Niezwykle przydatnym narzędziem jest program biblijny zawierający teksty opracowane od strony gramatyki i sprzężony z nimi słownik. Naszym zdaniem najlepszym tego typu bezpłatnym programem jest Sword - stanowi on nieocenioną pomoc, umożliwa też wydruk kilku wersetów tekstu biblijnego bez konieczności kupowania od razu całego wydania. Oczywiście warto mieć publikacje wydane drukiem: dobrą edycję tekstu biblijnego i słownik.

Dodajmy, że nieporównanie łatwiej jest uczyć się w grupie pod kierownictwem nauczyciela. Jeśli gdzieś blisko Ciebie jest szkoła teologiczna (seminarium?), spróbuj zorientować się, jakie są możliwości wpisania się na kurs biblijnej greki i hebrajskiego. Dla przykładu: w Warszawie od paru lat otwarte, roczne lektoraty z języków: greckiego, hebrajskiego i aramejskiego są dostępne w Bobolanum. Koszt semestru: 100 złotych, zajęcia 90-minutowe raz w tygodniu. Jednak podkreślmy: nie należy zniechęcać się brakiem pobliskiej szkoły - da się bardzo dobrze poznać te języki także bez pomocy nauczycieli, choć jest to trudniejsze...

Paradoksalnie - samodzielnie w Polsce obecnie łatwiej jest uczyć się języka hebrajskiego niż greckiego (o tyle nas to dziwi, że z Grecją łączy nas przecież ... ta sama Unia Europejska, poza tym elementy tego języka wykłada się w niemal każdym liceum, wprawdzie najczęściej przy okazji łaciny - ale jednak...). Nie znamy kursów korespondencyjnych języka greckiego - natomiast jest nam znany bardzo dobry i ze wszech miar godny polecenia korespondencyjny kurs języka hebrajskiego, o którym piszemy niżej.

Zacząć naukę można w każdej chwili, korzystając z któregoś z poradników. Poznanie języka greckiego (koine) w stopniu umożliwiającym rozpoczęcie lektury Nowego Testamentu wymaga (na początek!) około 50 godzin pracy (dla prawdziwego entuzjasty może to oznaczać dwa weekendy!).

Przed zabraniem się za konkretną pracę - polecamy tytułem wstępu lekturę umieszczonego na stronach pisma Recogito krótkiego artykułu Języki biblijne autorstwa specjalisty - filologa biblijnego Dariusza Długosza.

My sami próbujemy na razie poruszać się głównie po niektórych częściach Nowego Testamentu, unikając pism św. Pawła, pisanych dość trudnym językiem - i mówiąc szczerze: doceniamy trud tłumaczy i obowiązujący kiedyś w Kościele zakaz czytania nieautoryzowanych przekładów!

Nagrania audio

Przed rozpoczęciem nauki warto poświęcić kilka chwil na pobranie z netu nagrań Biblii w językach oryginalnych w formacie mp3 (niekoniecznie całości - większość z nas zaczynała naukę od pisanej dość prostą greką Ewangelii Marka i wciągających ksiąg hebrajskich: Księgi Psalmów i Pieśni nad Pieśniami):

Nowy Testament
w języku greckim
(mp3 oraz RealAudio)

Stary Testament
w języku hebrajskim
(mp3, możesz zapisać na dysku)

Strona z nagraniami Nowego Testamentu ma pewną wadę: amerykańską wymowę. Święty Paweł pewnie bez trudu zrozumiałby lektorkę, tylko zastanawiałby się z jakich okolic Imperium ten akcent... (my wiemy, że z USA). Natomiast strona z nagraniami Starego Testamentu w języku hebrajskim jest naprawdę unikalna, wymowa jest klasyczna, a nagrania opracowało renomowane Towarzystwo Biblijne United Bible Societies (zajmujące się m.in. wydawaniem tekstów w językach oryginalnych i ich popularyzacją).

Wydania Biblii w językach oryginalnych

Współcześnie - z powodów o których piszemy na stronie W jakich językach napisano Biblię - korzystamy z tekstów biblijnych, opracowanych przez specjalistów, w oparciu o ich wiedzę o starożytnych językach oraz o najstarsze manuskrypty i starożytne przekłady z hebrajskiego i greki.
Opracowane przez specjalistów teksty są publikowane jako wydania krytyczne; najbardziej naszym zdaniem godne polecenia takie wydania - to Biblia Hebraica Stuttgartensia (tekst hebrajski) i Grecki Nowy Testament w opracowaniu Nestle'a i Alanda (wersja 27 - oznacza się to NA27) lub w opracowaniu United Bible Societies (wersja 4: UBS4).

Wydania krytyczne można kupić w wielu księgarniach. Z pewnością warto polecić odwiedziny w księgarni Towarzystwa Biblijnego w Warszawie przy Nowym Świecie, jest też dział biblijny w warszawskim empiku na rogu Al. Jerozolimskich i Nowego Światu. Drukowane wersje są umiarkowanie drogie, stąd warto kupować bez pośpiechu, wybierając zadowalający format (jest ich bardzo wiele, co nie znaczy że wszystkie są stale w sprzedaży - gdyby tak się zdarzyło, z pewnością warto zamówić sprowadzenie tego, który wydaje się najbardziej odpowiedni). Wydanie NA27 w bardzo ładnym, poręcznym wydaniu grecko-angielskim kosztuje około 75zł., nieco droższy (ok. 120 zł) jest polsko-grecki Nowy Testament i polsko-hebrajski Pięcioksiąg, wydane przez Vocatio (niestety - format ogromnej cegły).

W Internecie można znaleĽć dostępne bezpłatnie bardzo dobrej jakości teksty w językach oryginalnych - najważniejsze kodeksy hebrajskie z tekstem masoreckim oraz teksty greckie. Są one upublicznianie (po korektach i opracowaniach) przez entuzjastów Biblii lub szkoły biblijne. Wśród tekstów greckich można znaleĽć m.in. klasyczny Textus Receptus (jego początki są związane z Erazmem z Rotterdamu) z którego korzystali tłumacze do XIX wieku, oraz niemal równie klasyczne, a na pewno bardziej kontrowersyjne w swoim czasie opracowanie Westcott-Hort z 1881 roku. Ten tekst, z poprawkami naniesionymi wg edycji NA/27 i UBS4, jest dość popularny w wielu bezpłatnych programach biblijnych i z pewnością wart polecenia. Nawet mając drukowane nowe wydanie warto porównać je z tymi dwoma tekstami (różnice dotyczą około 1% tekstu) - historia odtwarzania tekstu greckiego i doprowadzania go do niemal idealnej wierności oryginałowi jest godna powieści sensacyjnej. Dostępne są też wydania NA26/UBS3 oraz grecki tekst większościowy (Byzantine Majority Text) - jako materiały do przeglądania online oraz jako moduły komputerowych programów biblijnych (zob. strony Linkownia i Programy).

Słowniki biblijne języka hebrajskiego i greckiego

Język hebrajski i grecki, jakim napisano Biblię, został dość dokładnie opisany - istnieje szereg słowników wyjaśniających znaczenie wszystkich wykorzystanych słów (jest ich około 8000 w Starym Testamencie i ponad 5000 w Nowym). Jednym z najbardziej popularnych słowników jest słownik Jamesa Stronga, opracowany pod koniec XIX wieku. Wszystkie dostępne teksty greckie są opisane kodami Stronga - po każdym wyrazie jest wpisana liczba (od 1 do 5624), która jest "wejściem" do słownika, wyjaśniającego znaczenie słowa. Wprawdzie nie ma polskiego przekładu tego słownika, ale są słowniki wydawane przez Vocatio, również używające numeracji wyrazów (niestety niedostępne w wersjach elektronicznych). Z pewnością decydując się na istalację programu komputerowego z tekstami oryginalnymi, warto sprawdzić, czy teksty te są opisane liczbami Stronga i czy w programie jest interaktywny słownik grecko-angielski i hebrajsko-angielski.

Kurs korespondencyjny języka hebrajskiego

Kurs korespondencyjny języka hebrajskiego jest prowadzony przez Centrum im. Mojżesza Schorra Fundacji Ronalda Laudera (czyli - przez najlepszych fachowców:). Kurs trwa trzy miesiące, kosztuje 270 złotych i jest trzystopniowy. Można także uczestniczyć w tym kursie w trybie stacjonarnym (raz w tygodniu, 90 minut, w Warszawie). Szczerze go polecamy. Pozwala poznać alfabet i dogadywać się w języku hebrajskim, stanowi też bardzo dobre wprowadzenie do dalszych (samodzielnych?) studiów nad hebrajszczyzną biblijną. Więcej szczegółów - na stronie kursu korespondencyjnego. Poza swoim podstawowym celem (nauka języka), uczestnictwo w kursie z pewnością da szansę na przełamanie pewnych stereotypów i poznanie (choć trochę...) bogactwa kultury i tradycji żydowskiej!

Hebrajski i grecki w Internecie

Ilość stron opisanych w języku angielskim, oferujących kursy online i skupiających entuzjastów, może budzić podziw. Na razie podamy tylko kilka linków... Nie obędzie się na większości tych stron bez znajomości języka angielskiego - brak stron opisanych po polsku trochę nas dziwi, bo entuzjastów znających grekę i hebrajski nie powinno w Polsce brakować... Tymczasem entuzjaści (a nawet entuzjastki...) anglosascy zakładają np. strony z czytanym w języku greckim Nowym Testamentem...

Jeśli znasz polskojęzyczną stronę poświęconą biblijnemu językowi greckiemu (koine) lub hebrajskiemu - albo jeśli taką prowadzisz - napisz: umieścimy tu do niej link. Wydaje nam się, że w tej chwili w Polsce takich stron po prostu nie ma - poza dwoma:

Hebrajski - na stronie sporo materiałów, także audio; m.in. rozmówki hebrajskie, alfabet, przykłady pisma odręcznego (ze sposobem prowadzenia długopisu przy pisaniu liter!). Polecamy!

Strona o języku hebrajskim, z czcionkami hebrajskimi do zainstalowania; na stronie m.in. teksty i nagrania kilku piosenek

Na stronie Grecja jest ładnie opisany grecki alfabet

I strony po angielsku:

Podręcznik biblijnego języka greckiego online (strona w j.angielskim)

Little Greek czyli mały Grek (taki, który uczy się jeszcze języka greckiego): strona z informacjami i radami dotyczącymi uczenia się greki koine

Lista dyskusyjna B-Greek na temat biblijnej greki (zawiera interesujące archiwum!)

Lekcje biblijnej greki 31 lekcji, opisanych w języku angielskim (ze strony jednej ze szkół teologicznych; autor kursu lojalnie ostrzega, że po 31 lekcjach nie można być ekspertem - ale na pewno da się czytać i tłumaczyć krótkie fragmenty tekstu)

Lekcje języka hebrajskiego 31 lekcji, opisanych w języku angielskim

Lista dyskusyjna B-Hebrew na temat Biblii Hebrajskiej (również z ciekawym archiwum)

Przypominamy, że wersje Biblii w językach oryginalnych (opracowania krytyczne manuskryptów greckich i hebrajskich) - można pobrać lub uzyskać do nich dostęp ze strony Linkownia. Są one również dostępne w kilku biblijnych programach komputerowych, gdzie można je wyświetlać "werset-w-werset" z tekstem polskim (polecamy program Sword).

W sieci można kupić kilka podręczników do nauki języków biblijnych, np: Gramatyka historyczna języka greckiego (Jurewicz Oktawiusz, PWN 1999), Słownik grecko-polski do Nowego Testamentu (o.Pius Czesław Bosak, Bernardinum 2001). Podręcznik biblijnego języka hebrajskiego (z kasetą audio) jaki mi polecano (jako osobie uczącej się samodzielnie dla własnej przyjemności) to Wprowadzenie do hebrajszczyzny biblijnej (Giovanni Deiana, Ambrogio Spreafica, opracowanie wersji polskiej Stanisław Bazyliński, Towarzystwo Biblijne w Polsce 2003; kosztuje 60 złotych).

Biblia - prywatna strona o Piśmie Świętym. 2003-2024